ბეჰისთუნის ტრილინგვა

ბეჰისთუნის წარწერის სქემა

ბეჰისთუნის წარწერა^[1] (ასევე Bisotun, Bistun ან Bisutun; სპარსულად: بیستون‎‎, ძველი სპარსულით: Baga-stana, რაც "ღმერთის სამყოფელს" ნიშნავს) არის ნაწილი დიდი რელიეფური გამოსახულებისა თანამედროვე ირანის ქერმანშაჰის პროვინციაში, ბეჰისთუნის მთის კირქვის ფლატეზე.

ადგილი სპეციალურადაა შერჩეული, რადგან სწორედ ამ ფლატის ძირში გადიოდა უძველესი საქარავნე გზა, რომელიც ბაბილონსა და მიდიის დედაქალაქს, ეკბატანას აკავშირებდა.

ბარელიეფები და წარწერები გზიდან 100 მეტრის სიმაღლეზე მდებარეობს. მისი ზომებია 15 მ სიმაღლეში და 25 მ სიგანეში.

წარწერების იდენტური ტექსტი სამ ენაზეა შესრულებული: ძველ სპარსულად, ელამურად და ბაბილონურად (აქადურის ვარიანტი). ძეგლი ძვ. წ-აღ. 521-520 წლებით თარიღდება.

წარწერა შეიცავს სპარსეთის მეფე დარიოს I-ის მიერ პირველ პირში გადმოცემულ ტექსტს, რომელიც ფაქტიურად, მთელი მისი მეფობის ისტორიას ასახავს.

სპარსული ტექსტი

სვეტი 1, სტრიქონები 1-8

სვეტი 1, სტრიქონები 9-17

9. âtiy \ Dârayavauš \ xšâyathiya \ VIII \ manâ \ taumây[â \ tyai]y \[ pa]ruvam
10. xšâyathiyâ \ âha \ adam navama \ IX \ duvitâparanam \ [vayam] \ xšâyathi
11. yâ \ amahy \(5) thâtiy \ Dârayavauš \ xšâyathiya \ va[šnâ] \ Auramazd
12. âha \ adam \ xšâyathiya \ aamiy \ Auramazdâ \ xšatram \ manâ[fr]âbara \(6) th
13. âtiy \ Dârayavauš \ xšâyathiya \ imâ \ dahyâva \ tyâ \ manâ \ [pat]iyâiša \ vašn
14. â \ Auramazdâha \ [a]damšâm \ xšâyathiya \ âham \ Pârsa \ âvja \ [B]âbiruš \ A
15. thurâ \ Arabâya \ Mudrâya \ tyaiy \ drayahyâ \ Sparda \ Yaun[a \ Mâda] \ Armina \ Kat
16. patuka \ Parthava \ Zâra(n)ka \ Haraiva \ Uvârazmiya \ Bâxtriš \ [Sug]uda \ Ga(n)dâra \ Sa
17. ka \ Thataguš \ Ha[ra]uvatiš \ Maka \ fraharavam \ dahyâva \ XXIII \(7) thâtiy \ Dâra

(4) მეფე დარიოს ამბობს: ჩვენი საგვარეულოდან რვას უმეფია ჩემამდე; მე მეცხრე ვარ; ცხრანი კი განვიყოფებით ორ სამეფო შტოდან.
(5) მეფე დარიოს ამბობს აჰურამაზდას Auramazdâ კეთილგანწყობით ვარ მე მეფე. აჰურამაზდამ მომანიჭა მე მეფობა.
(6) მეფე დარიოს ამბობს: და არის ქვეყნები, რომლებზედაც ვმეფობ მე, აჰურამაზდას კეთილგანწყობით გავხდი მათი მეფე: სპარსეთი Pârsa, ელამი Ûvja, ბაბილონეთი Bâbiruš, ასურეთი Athurâ, არაბეთი Arabâya, ეგვიპტე Mudrâya, ზღვისპირა ქვეყნები, ლიდია Sparda, იონია Yauna, მიდია Mâda, არმენია Armina, კაპადოკია Katpatuka, პართია Parthava, დრანგიანა Zâra(n)ka, არია Haraiva, ხვარაზმი Uvârazmîy, ბაქტრია Bâxtriš, სოგდია Suguda, განდჰარა Gandâra, სკვითია Saka, სათაგიდია Thataguš, არაქოსია Harauvatiš და მაქა Maka; სულ ოცდასამი ქვეყანა.

სვეტი 1, სტრიქონები 18-26

18. yavauš \ xšâyathiya \ imâ \ dahyâva \ tyâ \ manâ \ pati[yâisa] \ vašnâ \ Au
19. ramazdâha \ ma[n]â \ ba(n)dakâ \ âha(n)tâ \ manâ \ bâjim \ abara(n)tâ \ [tya]šâm \ hacâma
20. \ athahya \ xšapava \ raucapativâ \ ava \ akunavayatâ \(8) thâtiy \ [Dâr]ayava
21. uš \ xšâyathiya \ a(n)tar \ imâ \ dahyâva \ martiya \ hya \ âgar[...] \ âha \ avam \ u
22. bartam \ abaram \ hya \ araika \ âha \ avam \ ufrastam \ aparsam \ vašn[â] \ Auramazdâ
23. ha \ imâ \ dahyâva \ tyanâ \ manâ \ dâtâ \ apariyâya \ yathâšâm \ hacâma \ athah
24. ya \ [a]vathâ \ akunavayatâ \(9) thâtiy \ Dârayavauš \ xšâyathiya \ Auramazdâ
25. m[aiy] \ ima \ xšâtram \ frâbara \ Auramazdâmaiy \ upastâm \ abara \ yâtâ \ ima \ xšâtram \
26. ha[ma]dârayai[y] \ vašnâ \ Auramazdâha \ ima \ xšâtram \ dârayâmiy \(10) thâ

(7) მეფე დარიოს ამბობს: ეს ქვეყნები, რომელიც წილად მხვდა აჰურამაზდას ნებით, მე მმონებდნენ, ჩემთვის ხარკი მოჰქონდათ. და რასაც ვუბრძანებდი ღამითა თუ დღისით, იმას ასრულებდნენ.
(8) მეფე დარიოს ამბობს: ვინც კი ამ ქვეყნებში ღირსეული ვინმე იყო, შესაფერ პატივს ვანიჭებდი. ხოლო ავისმოქმედს მივაგებდი მისაგებელს. აჰურამაზდას ნებით ეს ქვეყნები მისდევდნენ ჩემს სჯულს, და რაც ჩემგან ებრძანებოდათ, მას აღასრულებდნენ.
(9) მეფე დარიოს ამბობს: აჰურამაზდამ მომანიჭა ეს სახელმწიფო. აჰურამაზდა მიწევს მე დახმარებას, სანამ მე ვავრცობ ამ სახელმწიფოს. აჰურამაზდას კეთილგანწყობით მიპყრია ეს სახელმწიფო.

სვეტი 1, სტრიქონები 27-35

სვეტი 1, სტრიქონები 36-43

სვეტი 1, სტრიქონები 44-52

სვეტი 1, სტრიქონები 53-61

სვეტი 1, სტრიქონები 62-71

სვეტი 1, სტრიქონები 72-81

სვეტი 1, სტრიქონები 82-90

სვეტი 1, სტრიქონები 91-96

სვეტი 2, სტრიქონები 1-8

სვეტი 2, სტრიქონები 9-17

სვეტი 2, სტრიქონები 18-28

სვეტი 2, სტრიქონები 29-37

სვეტი 2, სტრიქონები 38-45

სვეტი 2, სტრიქონები 46-54

სვეტი 2, სტრიქონები 55-63

სვეტი 2, სტრიქონები 64-70

სვეტი 2, სტრიქონები 71-78

სვეტი 2, სტრიქონები 79-88

სვეტი 2, სტრიქონები 89-98

სვეტი 3, სტრიქონები 1-10

სვეტი 3, სტრიქონები 11-19

სვეტი 3, სტრიქონები 20-28

სვეტი 3, სტრიქონები 29-37

სვეტი 3, სტრიქონები 38-48

სვეტი 3, სტრიქონები 49-57

სვეტი 3, სტრიქონები 58-64

სვეტი 3, სტრიქონები 65-74

სვეტი 3, სტრიქონები 75-83

სვეტი 3, სტრიქონები 84-92

სვეტი 4, სტრიქონები 1-11

სვეტი 4, სტრიქონები 12-20

სვეტი 4, სტრიქონები 21-30

სვეტი 4, სტრიქონები 31-39

სვეტი 4, სტრიქონები 40-49

სვეტი 4, სტრიქონები 50-58

სვეტი 4, სტრიქონები 59-66

სვეტი 4, სტრიქონები 67-76

სვეტი 4, სტრიქონები 77-86

სვეტი 4, სტრიქონები 87-92

სვეტი 5, სტრიქონები 1-10

სვეტი 5, სტრიქონები 11-17

სვეტი 5, სტრიქონები 18-26

სვეტი 5, სტრიქონები 27-36

ელამური ტექსტი

შენიშვნები

↑ სტატიაში გამოყენებულია ლ. კინგისა და რ. თომპსონის წიგნი, აგრეთვე "ძველი აღმოსავლეთის ხალხთა ისტორიის ქრესტომათია", თბილისი, მეცნიერება, 1990.
↑ Dārayava(h)uš დარაჲავაჰუ — დარიოსის სახელის ძველსპარსული ფორმა (დარიოსი — Dareîos Δαρεῖος ბერძნული ფორმაა); ბიბლიური ქართული ტრადიციით — დარეჰი
↑ პარსა, Pârsa — ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი პოლიტიკური ერთეული თანამედროვე ირანის სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილში, შემდგომ ფარსი, და ქართული ისტორიული ტრადიციით — სპარსეთი.
↑ ძველ-სპარსულად: Vištâspa, ბერძნულად: ჰისთასპესი (Ὑστάσπης), ბაქტრიისა და პარსას სატრაპი.
↑ ძვ. სპარსულად: Aršāma, ბერძნულად: არზამესი (Ἀρσάμης).
↑ ძვ სპარსულად: Haxâmanišiyâ
↑ ძვ. სპარსულად: Ariyāramna
↑ ძვ. სპარსულად: Cišpiš
↑ ძვ. სპარსულად: Haxâmaniš

[1] სტატიაში გამოყენებულია ლ. კინგისა და რ. თომპსონის წიგნი, აგრეთვე "ძველი აღმოსავლეთის ხალხთა ისტორიის ქრესტომათია", თბილისი, მეცნიერება, 1990.

[2] Dārayava(h)uš დარაჲავაჰუ — დარიოსის სახელის ძველსპარსული ფორმა (დარიოსი — Dareîos Δαρεῖος ბერძნული ფორმაა); ბიბლიური ქართული ტრადიციით — დარეჰი

[3] პარსა, Pârsa — ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი პოლიტიკური ერთეული თანამედროვე ირანის სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილში, შემდგომ ფარსი, და ქართული ისტორიული ტრადიციით — სპარსეთი.

[4] ძველ-სპარსულად: Vištâspa, ბერძნულად: ჰისთასპესი (Ὑστάσπης), ბაქტრიისა და პარსას სატრაპი.

[5] ძვ. სპარსულად: Aršāma, ბერძნულად: არზამესი (Ἀρσάμης).

[6] ძვ სპარსულად: Haxâmanišiyâ

[7] ძვ. სპარსულად: Ariyāramna

[8] ძვ. სპარსულად: Cišpiš

[9] ძვ. სპარსულად: Haxâmaniš

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]