შუა საუკუნეების საქართველოში ჩამოყალიბებული და განვითარებული იყო ქართული ქრისტიანობა, რომელიც ამ დროს ეროვნული იდეოლოგია იყო. მიჩნეულია, რომ იმ ეპოქაში, ჩვენში, რელიგიური და ეროვნული იდეალები განცალკევებულად არ არსებობდა. ქართული ქრისტიანობის თავისებურების ერთ-ერთი განმსაზღვრელი ფაქტორია წმინდა მხედრების, განსაკუთრებით კი წმინდა გიორგის კულტი, რომელიც, საქართველოში, ოფიციალური ეკლესიის წიაღშივე მე-9 საუკუნიდან იწყებს გაძლიერებას და გარკვეულწილად, დაკავშირებული იყო ფეოდალური მონარქიის აღმავლობასთან და სამხედრო სულის განმტკიცებასთან.

მამა პიროსის ეკლესიის ვიზუალური სახე XX ს ბოლოს სავალალოდ იკითხებოდა. ჩამოქცეული იყო სახურავი, აფსიდის თაღი, დაზიანებული და დარღვეული კედლების პერანგი, აღარ არსებობდა იატაკი, ეკლესიის ინტერიერი მიწითა და ქვით იყო სავსე. ბნელ და ჩახერგილ საყდარში შესვლაც კი შეუძლებელი იყო. ბევრს ვერც წარმოედგინა რომ წმიდა გიორგის ტაძრის ჩრდილოეთით მიდგმული ეს "ბნელი სათავსი" დიდი პიროს ბრეთელის მესიანური ღვაწლის მადასტურებელი უძველესი ეკლესია იყო.
1997 წელს ურბნის-რუისის ეპარქიის წინამძღვრის, მეუფე იობის (აქიაშვილი) ლოცვა-კურთხევით ბრეთის ცენტრის წინამძღვრად მღვდელ-მონაზონი ზაბულონი (გელაშვილი) დაინიშნა. სწორედ არქიმანდრიტ ზაბულონის სარწმუნოებრივი მოღვაწეობის ნაწილია ბრეთის ხუროთმოძღვრულ კომპლექსში ჩატარებული სერიოზული აღდგენითი სამუშაოები: გაიწმინდა და მოპირკეთდა ტაძრის ეზო, გარს შემოერტყა საშუალო სიმაღლის ქვის გალავანი, სამხრეთით ჩაიდგა კოხტა, კრამიტის სახურავიანი ჭიშკარი, მიწის, ძეძვისა და ქვა-ღორღისაგან გაიწმინდა ტაძრის ექსტერიერის ქვედა ნაწილი (გარე კედლებს 1 მ სიმაღლეზე მიწა ფარავდა), ინტერიერი ფრესკებით დაიფარა.

ნიკო ფიროსმანი ფენომენალური მოვლენაა ქართულ და მსოფლიო ფერწერაში. იგი პლასტიკური ნახაზებითა და რიტმულად დადებული მონასმებით ემოციურ განწყობასა და რიტმს ქმნის. მის სურათებში ნათლად მჟღავნდება საინტერესო მოვლენები: ფერადოვანი, მუსიკალური და საცეკვაო რიტმი და პლასტიკა; მუსიკოსებისა და მუსიკალური საკრავების ჩვენება; ასევე ცეკვებისა და მოცეკვავეების წარმოსახვა... პერსონაჟების მოძრაობა პლასტიკურია, ცეკვადია, და ფერხულს მოგვაგონებს. ინტერესს იწვევს სურათებში ასახული ცეკვებიც: კინტოური, ქართული, ქალის და კაცის სოლო ლეკური, ბაღდადური და ა.შ.

სატრფიალო ცეკვა ”ქართული” - საქართველოს სულიერების სიმბოლოა, ხალხური ქორეოგრაფიის მშვენება და სიამაყე. იგი შეიქმნა ჯერ კიდევ უძველეს ხანაში. ცეკვაში გამოხატულია ქალის გრაციოზულობა და ვაჟის რაინდული სული. ცეკვის პლასტიკაში პოეტურად ამღერებულია ქალ-ვაჟის ურთიერთდამოკიდებულება, გრძნობების სიწრფელე და სისადავე. ცეკვაში სრულყოფილად ჩანს ქართველი ერის ტრადიცია, დახვეწილი კულტურა და ეთნოფსიქოლოგია.