ნაშრომში განხილული და გაანალიზებულია საქართველოდან უცხოეთში გადახვეწილ ემიგრანტთა მიერ გამოცემულ სტატიებსა და წიგნებში ქართული სახელმწიფოებრიობასა და მის პრობლემებთან დაკავშირებული ზოგიერთი საკითხი. იგი ძირითადად ეყრდნობა 1937 წელს პარიზში გამოცემული "ეროვნული გაერთიანების", ცნობილი ემიგრანტი ეროვნული მოღვაწეების: ვ. ნოზაძის, ი. მანწკავას, ა. ასათიანის, ნ. ჟორდანიას, გ. გვაზავას, შ. ოდიშარიას გამოცემულ წიგნებსა და პუბლიკაციებს, აგრეთვე პარიზში, ვაშინგტონსა და თბილისში დაბეჭდილ სხვა ისტორიულ მასალას. აღნიშნული მასალის ანალიზის საფუძველზე მიღებულია ზოგიერთი ცნობილი ისტორიული მოვლენის ხედვის ახლებური გააზრება, თვით თანამედროვე რუსეთის სახელმწიფოს ახალი მისიის ჩათვლით.

ეს სტატია ეძღვნება ძველი სომხეთის საგარეო პოლიტიკის ისტორიას. პირველი კომპონენტი იყვნენ ლუვიელები. სომხების ეთნოგენეზის მეორე კომპონენტი იყო კავკასიურენოვანი ხურიტები, რომლებიც ურარტუში ცხოვრობდნენ. სომეხთა ეთნოგენეზის მესამე კომპონენტია მუშქები, რომლებიც ფრიგიიდან მოვიდნენ და დააარსეს სომხეთის სამეფო მელიდა. სომხური ეთნოგენეზის კიდევ ერთი ელემენტი იყო სკვითები, რომლებიც სამხრეთ კავკასიაში ცხოვრობდნენ.

1778 წელს ერეკლე II-სა და ოსმალეთის სულთანს შორის ახალციხის ფაშის შუამავლობით ოფიციალურად გაფორმდა შეთანხმება, რაც ნიშნავდა, რომ ერეკლე მეფემ ძლიერი პოლიტიკური მოკავშირის ძიებაში არჩევანი ოსმალეთზე გააკეთა. 1768-1774 წლებში რუსეთ-ოსმალეთის ომის მოვლენებისა და ქუჩუკ-კაინარჯის ზავის შედეგად რუსულ ორიენტაციაზე გულაცრუებული მეფე გულხელდაკრეფილი არ მჯდარა და საქმის გულმოდგინე აწონ-დაწონვის შემდეგ არსებული პოლიტიკური ვითარების შესაბამისად, საუკეთესო დიპლომატიური სვლა გააკეთა ოსმალეთთან მიღწეული ხელშეკრულების სახით. ცხადია, რუსეთის მთავრობაში არ გამოპარვიათ მათთვის ეს შემაშფოთებელი ნაბიჯი ერეკლე II-ისა.

1783 წლის 24 ივლისს ქართლ-კახეთის სამეფოსა და რუსეთის იმპერიას შორის ჩრდილოეთ კავკასიაში მდებარე გეორგიევსკის ციხე-სიმაგრეში გაფორმდა ე. წ. მფარველობითი ხელშეკრულება. ეს მოვლენა ისტორიოგრაფიაში შემთხვევით არაა მიჩნეული ერთგვარ გარდამტეხ მიჯნად რუსულ-ქართულ პოლიტიკურ ურთიერთობებში. დაახლოებით სამი საუკუნის ისტორიის მქონე აღნიშნულმა ურთიერთობებმა უკვე ჩამოყალიბებული სამართლებრივი სახე მიიღო. რაც კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია, ორ არათანაბარზომიერ სახელმწიფოს შორის დადებულმა ტრაქტატმა მთლიანად შეცვალა პოლიტიკური ვითარება მთელს კავკასიაში და მის ფარგლებს გარეთაც.